Gedrag begrijpen is context begrijpen
In de hulpverlening rond autisme ligt de focus vaak op wat iemand doet of hoe informatie wordt verwerkt. Maar als we gedrag willen begrijpen, moeten we vooral nagaan waarom dat gedrag ooit betekenis kreeg. Gedrag ontstaat niet toevallig; het ontwikkelt zich binnen een unieke leergeschiedenis waarin ervaringen, verwachtingen en reacties van anderen voortdurend meespelen (Hayes et al., 2012).
Functionele gedragsanalyse: betekenis boven vorm
Een functionele gedragsanalyse kijkt niet naar goed of slecht gedrag, maar naar de functie die gedrag vervult binnen een specifieke context (Iwata et al., 1982). Gedrag is een poging om iets te reguleren; spanning, prikkels, sociale onzekerheid of controleverlies. Het zegt iets over de relatie tussen de persoon en zijn omgeving, eerder dan over de persoon zelf.
Door gedrag te analyseren in termen van antecedenten (context), gedrag (gedragsvorm) en consequenties (functionele uitkomsten), kunnen we begrijpen waarom bepaald gedrag in stand blijft en welke functies het vervult (Hanley et al., 2003).
Context betekent ook geschiedenis
Elk gedrag is gevormd door leerervaringen, regels en sociale interacties. Wanneer we die geschiedenis niet kennen, zien we enkel het oppervlak. Een gedraging die vandaag als “ongepast” lijkt, kan ooit een functionele overlevingsstrategie geweest zijn, een manier om te overleven in een omgeving die te onvoorspelbaar of te veeleisend was (McEnteggart & Barnes-Holmes, 2022).
Wanneer we gedrag te snel willen bijsturen of corrigeren, riskeren we een aangeleerde strategie weg te nemen die ooit hielp om met prikkels of onzekerheid om te gaan. Een goede functionele analyse voorkomt dat we betekenisvol gedrag pathologiseren.
Autisme en leergeschiedenis
Gedrag bij autisme kan niet los gezien worden van iemands leergeschiedenis. De interactie tussen autistische informatieverwerking en ervaringen met de sociale en fysieke omgeving vormt het gedragsrepertoire van vandaag (Hoekstra et al., 2021).
Daarom richt Auti-Connect zich niet enkel op kennis over autisme, maar op het begrijpen van gedrag binnen zijn context, functie en psychologische processen.
Van analyse naar psychologische flexibiliteit
In onze intervisies en opleidingen leren professionals gedrag functioneel analyseren en beïnvloeden met als doel psychologische flexibiliteit te vergroten, het vermogen om bewust te handelen in plaats van automatisch te reageren (Hayes, Strosahl & Wilson, 2011). Dat vraagt om een houding van nieuwsgierigheid, precisie en respect voor de geschiedenis die elk gedrag met zich meedraagt.
Referenties
- Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2011). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change (2nd ed.). Guilford Press.
- Hayes, S. C., Barnes-Holmes, D., & Roche, B. (2012). Relational Frame Theory: A Post-Skinnerian Account of Human Language and Cognition. Springer.
- Hanley, G. P., Iwata, B. A., & McCord, B. E. (2003). Functional analysis of problem behavior: A review. Journal of Applied Behavior Analysis, 36(2), 147–185. https://doi.org/10.1901/jaba.2003.36-147
- Iwata, B. A., Dorsey, M. F., Slifer, K. J., Bauman, K. E., & Richman, G. S. (1982/1994). Toward a functional analysis of self-injury. Journal of Applied Behavior Analysis, 27(2), 197–209.
- McEnteggart, C., & Barnes-Holmes, Y. (2022). A process-based behavioral approach to understanding autism: Contextual behavioral science in action. Perspectives on Behavior Science, 45(1), 81–101.
- Hoekstra, R. A., Vinkhuyzen, A. A. E., Wheelwright, S., Bartels, M., Boomsma, D. I., Baron-Cohen, S., & van der Sluis, S. (2021). The construction of meaning in autism: A behavioral-developmental perspective. Frontiers in Psychology, 12, 658234. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.658234
